Antalya Kent Konseyi ve Antalya Bilim Üniversitesi Sosyal, Politik ve Ekonomik Araştırmalar Merkezi’nin (SEPAM) birlikte dzenlediği Cumhuriyet’in 100. Yıl Konferansları Serisi, 20 Ekim 2023’te Dr. B. Toygar Halistoprak’ın “Cumhuriyet ve Sivil-Asker İlişkileri” başlıklı konuşması ile devam etti. Antalya Bilim Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde öğretim üyesi olan Halistoprak, konuşmasında Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan bugüne seçilmiş sivil hükümetler, toplum ve askeri bürokrasi arasındaki ilişkinin nasıl şekillendiğini ele aldı. Halistoprak konuşmasının ilk kısmında askeri bürokrasinin Türk siyasetindeki rolünü tarihsel bir perspektifle ele alırken, askeri müdahalelerin yalnızca Cumhuriyet döneminde değil, özellikle geç dönem Osmanlı siyasetinde de önemli bir tartışma konusu olduğunun altını çizdi.

Bu bağlamda, Osmanlı döneminde, yeniçeri ayaklanmaları ve askerin siyasal süreçlere müdahalelerini inceleyen Halistoprak, Osmanlı iç siyasetinin yanı sıra, dış politikasının belirlenmesinde de askerin rolünün altını çizdi. Aynı zamanda, askerin toplumsal modernizasyon süreçlerindeki rolünün, Cumhuriyet döneminde sivil-asker ilişkilerinin içeriğini etkilediğini belirtti. Konuşma, Birinci Meşrutiyet, 1908 Devrimi ve Cumhuriyet’in kuruluş süreçlerinde askerin toplumsal hareketleri yönlendirme şekillerini detaylandırdı. Askeri bürokrasinin Cumhuriyet’in kuruluş sürecinde üstlendiği rolün, sonraki süreçte politik alana müdahaleyi kolaylaştırıcı bir işlevi olduğunu belirten Halistoprak, Cumhuriyet’in farklı dönemlerinde ve günümüzde sivil-asker ilişkilerinin nasıl farklı şekillerde ortaya çıktığını inceledi. Konuşmasının ikinci kısmında Türkiye’de sivil-asker ilişkilerini kuramsal bir bağlamda inceleyen Halistoprak ordunun siyaset dışına çıkma sürecinde, sivilleşme ve demokratikleşme kavramları arasındaki fark üzerinde durdu. Son olarak, Cumhuriyet dönemindeki askeri müdahaleleri inceleyen Halistoprak, bu müdahalelerin siyaset alanını şekillendirme amacı gütmekle birlikte, tek bir kategori olarak ele alınamayacağının altını çizdi. Bu kapsamda, Cumhuriyet deneyiminin Türk toplumunda askeri sivil/siyasi alanın dışında tutma isteğini ortaya çıkardığını ve bu ilkenin kurumsallaşmasını sağladığını belirten Halistoprak, Cumhuriyet’in ikinci yüzyılında sivil siyasetin kendini güçlendirmesi gerektiğinin altını çizdi.